Vijf mei is een zonnige dag en duizenden mensen genieten volop van het bevrijdingsfestival. Op de festivalboulevard staan GroenLinks en de PvdA naast elkaar met een kraam en de sfeer is relaxed. Gezien de vele bands en biertenten zou je misschien verwachten dat de bezoekers niet over politiek willen praten, maar niets is minder waar. Het is druk en Tineke en onze Zwolse vrijwilligers praten met jong en oud over vrijheid, oorlog, veiligheid, democratie, klimaat en landbouw, migratie, de formatie, extreemrechts, Europese handelsverdragen, uitbuiting van lage-lonen expats, nepnieuws en beeldvorming - allerlei thema’s komen voorbij.
Wat valt jou op aan de gesprekken vandaag, Tineke?
‘Dat veel mensen nog niet bezig zijn met de Europese verkiezingen, wat ik wel verwachtte, maar dat ze wel open staan voor informatie en gesprekken. Het zijn vooral de onderwerpen die mensen hier bezighouden, en waarvan ze willen weten wat daar in de Europese Unie mee gebeurt: van landbouwbeleid tot de regels rondom euthanasie (over dat laatste gaat de EU overigens niet). Veel mensen maken zich zorgen over de kabinetsformatie en het toenemende populistisch rechts, dat de samenleving verdeelt en minderheden bedreigt. Deze tendens zien we in bijna alle Europese lidstaten, en de komende verkiezing van het Europees Parlement wordt dus heel belangrijk: gaat het Parlement hiertegen weerstand bieden, of wordt het juist een platform voor het extreemrechtse gedachtengoed en gaat het meewerken aan het uithollen van Europese waarden?’
Natuurlijk, het publiek dat we spreken selecteert zichzelf. Sommigen lopen snel langs onze GroenLinks t-shirts, sommigen willen niet stemmen, anderen zijn verbaasd: Europese verkiezingen? Europa voelt voor veel burgers ver weg; ze hebben het druk met hun lokale leven, volgen de nationale politiek misschien, maar Europa? Mwah. De EU voelt abstract of bureaucratisch of als een bedreiging van de nationale identiteit. Toch zijn de grote thema's van onze tijd internationaal. Oorlog stopt niet bij de grens, het klimaat ook niet, Artificiële intelligentie en nepnieuws evenmin. Dat geldt ook voor handel, technologie, landbouw, migratie - we leven in een wereld waarin alles verbonden is. Nederland kan het niet alleen, geen enkel land kan het alleen - maar als continent Europa kunnen we samen wel sterk(er) staan. Voor veiligheid, voor het klimaat, en tegen rechts-extremisme dat ons uit elkaar probeert te spelen en onze samenlevingen polariseert. De rechtsstaat is daarbij heel belangrijk - en dat resoneert op bevrijdingsdag.
Zijn vrijheid en democratie wel zo vanzelfsprekend als wij ze ervaren?
Dat is Tinekes terrein: 'De rechtsstaat en mensenrechten staan in veel EU-landen onder druk, zelfs nu in Nederland. Ik wil burgers beschermen tegen de afbraak van hun rechten en vrijheden. De afgelopen vijf jaar heb ik aan een wet gewerkt die Europese fondsen koppelt aan naleving van de rechtsstaat,' blikt ze terug. 'Ik heb de voormalige Poolse regering onder druk gezet met resoluties om te zorgen dat rechters, journalisten en instituties hun werk onafhankelijk kunnen doen. Want de rechtsstaat beschermt de meest kwetsbaren. Dat is ook leidend bij mijn inzet voor de bescherming en eerlijke verdeling van vluchtelingen over de lidstaten. Met NGO’s en mensenrechtenverdedigers strijd ik tegen pushbacks, het achterlaten van mensen op zee en het afschuiven van verantwoordelijkheid. Ik kreeg het Europees Parlement achter mijn kritische rapporten over Frontex en schimmige migratiedeals,' vertelt ze gepassioneerd. 'Ik ben trots op mijn successen, maar nog lang niet klaar. '
Hoe druk heb je het als Europarlementariër?
'Je bent steeds op verschillende borden tegelijk aan het schaken: in commissievergaderingen of plenaire vergaderingen spreken of stemmen, onderhandelen over wetgevingsvoorstellen, overleg met ambtenaren van de Commissie of van de Raad, experts, belangenorganisaties of bezoekersgroepen uit Nederland ontvangen, meedoen aan paneldebatten buiten het Parlement, en werkbezoeken afleggen in Nederland of daarbuiten.'
Hoe breng je Europa dichterbij de gemiddelde Nederlander?
'Door ook actief te zijn in Nederland en door de link te leggen tussen de wetten die we in Brussel maken en de vraagstukken die hier spelen. Het helpt om zo concreet mogelijk te maken hoe de Europese Unie het dagelijkse leven van mensen beïnvloedt. Vaak brengen scholen of andere organisaties een bezoek aan Brussel; het is altijd erg leuk en nuttig om hen echt te laten zien hoe het werkt in het Parlement.'
Europa is belangrijk, maar we zitten ook met de stemmingmakerij van "alles is de schuld van links" vindt een van onze Zwolse leden. Hoe ga je hiermee om:
Stel, ik voel me sociaal-cultureel ontheemd - ik hoor vreemde talen om me heen, ik ben anti-woke en hetero familiemens - dan haal ik opgelucht adem bij Geert en Caroline. En als zij de 'vluchtelingentsunami' niet kunnen stoppen dan komt dat doordat de linkse elite hen dwarsboomt. Hoe kom je door deze stemmingmakerij heen?
'Dat is niet makkelijk in een gesprekje tijdens een huis-aan-huis actie,' erkent Tineke. 'Je kunt vragen stellen om te achterhalen waarover ze zich zorgen maken en waar bepaalde beelden vandaan komen. Vaak kun je die zorgen over bijvoorbeeld woningnood of gebrekkige voorzieningen koppelen aan onze ideeën voor een socialer beleid, en laten zien dat dat niet te wijten is aan vluchtelingen, maar aan de afbraak van het sociaal beleid en de sociale huursector en dat dat anders moet en kan. Die afbraak is voornamelijk door rechts beleid gerealiseerd, niet door links.'
'Als we allemaal delen in de verantwoordelijkheid, dan kunnen gemeentes, maar ook Europese landen en de wereld de vluchtelingen heel goed aan. Feitelijk woont 86 procent van de vluchtelingen in arme fragiele landen (in Libanon is bijna een derde van de inwoners vluchteling, dat zou hier 5 miljoen zijn). In Nederland is de asielmigratie maar een klein onderdeel (11 procent) van het totaal aantal migranten. Arbeidsmigranten die worden uitgebuit in slachterijen, distributiebedrijven, tuinbouw etc. geven meer druk op de samenleving. Dat komt omdat ze met velen in een huis worden gepropt en afhankelijk gemaakt van schimmige uitzendbureautjes of werkgevers.
Mensen die gedwongen zijn te vluchten, moeten we beschermen. Dat moeten we beter reguleren zodat we asielzoekers snel duidelijkheid geven, dat we voldoende opvang hebben, zodat afgewezen asielzoekers snel terugkeren en we erkende vluchtelingen goed begeleiden naar school en werk.
De misstanden in de arbeidsmigratie moeten we veel ingrijpender aanpakken, en juist dat laat de regering lopen omdat ze de louche werkgevers niet voor de voeten wil lopen.'
Wat is eigenlijk het belangrijkste onderwerp in Europa en welke onderwerpen krijgen voorrang? wil een ander Zwols lid weten.
'Voor ons is het klimaat het belangrijkste,' antwoordt Tineke. 'Klimaatbeleid is met de green deal wel goed in gang gezet maar door de onderhandelingen en terugkrabbelende lidstaten bij lange na niet ambitieus en effectief genoeg. Dat willen wij dus echt flinke versnellen, op een manier waarbij iedereen profiteert en mee kan komen, dus echt de koppeling tussen sociaal en groen beleid maken. Daar hoort ook het landbouwbeleid bij, wat tot nu toe praktisch ongemoeid is gelaten.
De internationale veiligheid is sinds de invasie in Oekraïne een belangrijk thema, en ook wij zetten ons in voor een weerbaardere en sterkere EU in de wereld, die onafhankelijker is van zowel autocratische regimes als de VS. Dat betekent dat we veel moeten investeren in de eigen economie, een Europese groene economie, inclusief eigen productie van hernieuwbare energie, meer innovatie maar bijvoorbeeld ook meer eigen defensie. Ook het bestrijden van desinformatie en het reguleren van AI zijn heel belangrijk.
“ Progressieven aller landen, verenigt u! ”
Een ander belangrijk thema is het actiever beschermen van democratie en de rechtsstaat. Hongarije en Slowakije zijn getransformeerd in autoritaire regimes, maar in veel meer lidstaten is extreemrechts in opmars en soms ook onderdeel van de macht (zoals in Zweden en Italië, en misschien straks ook in Nederland). Verworven mensenrechten lijken minder vanzelfsprekend geworden, net als de bescherming van minderheden en de democratie zelf. Deze verkiezingen voelen wat dat betreft als erop of eronder, want we hebben een Parlement nodig dat deze tendens helpt te keren in plaats van voeden.'
Daar word je even stil van, als je dat op je in laat werken. Zeker als je de stille omgang hebt gelopen door Zwolle, voorafgaand aan de dodenherdenking op 4 mei. Als je de struikelstenen hebt gezien voor de huizen waar Joden woonden. Als je dan met des te meer besef van het verleden op het bevrijdingsfestival campagne voert en een jongen zegt: 'Politiek kan me niet schelen.'
'Maar je eigen leven toch wel? Je vrijheid? Dat je hier kunt feesten?'
'Huh? Ja, natuurlijk!'
'Nou, die vrije levensstijl danken we aan de democratische rechtsstaat en een stabiel Europa, snap je? Daarom stem je!'
'Ooh, duh!' zegt de jongen en knikt.
Daarom voeren we campagne, omdat het erop of eronder is. Omdat het opkomstverkiezingen zijn, zoals uit onderzoek blijkt. Omdat Europa voor zoveel mensen ver weg voelt dat een groot deel niet van hun bank afkomt. Maar juist daarom staan wij wel op. Wij stemmen, verdriedubbelen onze stem door onze buren, familie en vrienden mee te nemen, hen te herinneren aan hun stemrecht.
Progressieven aller landen, verenigt u!
Tineke Strik & Marcella Bremer