In Zwolle trekken GroenLinks en PvdA al samen op. In november vorig jaar zeiden de leden van zowel de ‘groenen’ als de ‘roden’ in ruime meerderheid ja tegen een gezamenlijke koers. In 2026 gaan de partijen in Zwolle met één verkiezingsprogramma en één kandidatenlijst de gemeenteraadsverkiezingen in. Judith: “Er bestaat al heel lang behoorlijk veel overlap tussen GroenLinks en PvdA. Ik weet nog dat bij vorige landelijke verkiezingen de stemwijzers moesten worden aangepast omdat er geen verschil zat in de uitkomsten.”
Judith en Margot hebben geen voorkeur voor een fusiepartij of een nieuwe partij, maar ze zijn wel blij dat de beslissing over de mogelijke oprichting van een nieuwe landelijke linkse partij binnenkort valt. Het principebesluit valt in juni 2025. Als de leden dan ja zeggen, leggen de landelijke besturen in 2026 een concreet voorstel op tafel waarin staat hoe de partij gaat heten en voor welke organisatiestructuur wordt gekozen. Pas als dat voorstel is aangenomen, is de nieuwe gezamenlijke partij een feit. Tot dat moment blijven GroenLinks en de PvdA zelfstandig bestaan.
Judith: “De fusiepartij of de nieuwe linkse partij moet een partij worden met één logo die iedereen aanspreekt en die herkenbaar is aan heldere gezamenlijke ideologische beginselen. Je ziet dat er in het land behoefte is aan die duidelijkheid. In het proces van onze lokale samenwerking was er goed nagedacht over een logisch en zorgvuldig tijdpad. Dat werd door buitenstaanders gezien als twijfelen en navelstaren. Dat was niet de bedoeling.” De partijbesturen pakken nu door, rekening houdend met de landelijke situatie.
Dat GroenLinks en PvdA in Zwolle als één team blijven optrekken, is zeker. Dat doen de partijen onder leiding van twee vrouwen. Judith van Dijk (40) nam in 2022 bij GroenLinks de voorzittershamer over. Zij was al langer actief bij de partij. Judith woont in Zwolle-Zuid met haar vrouw Lotte en haar hond en kat. Ze werkt in het volwassenenonderwijs (VAVO) bij het Deltion College in Zwolle. Judith is daar opleidingscoördinator, decaan en docent Engels. In haar vrije tijd doet ze aan hardlopen en yoga.
Margot Ellenbroek (37) is sinds 2023 voorzitter van de Zwolse afdeling van de PvdA. Ze werkt als docent filosofie bij het Almere College Kampen-Dronten voor voortgezet onderwijs. Daarnaast is Margot in de regio actief binnen samenwerkingsverbanden met als doelstelling de aansluiting te verbeteren tussen het primair onderwijs en het mbo en toekomstige arbeidsmarkten in sectoren als technologie, energietransitie en zorg. Margot is geboren in het buitengebied van Zwolle. Ze is single en woont in Assendorp. Haar liefhebberij is lezen.
Judith en Margot geloven beiden in het nut van een groot links blok als tegenhanger van (extreem)rechts. Margot: “Tegen onze leden hebben we benadrukt dat het ons gaat om gedeelde overtuigingen, niet alleen om het vormen van een machtsblok. Het zou jammer zijn als het alleen om de macht ging.” Judith: “Het is belangrijk ook in Zwolle een brede beweging te zijn waarmee je in de raad en het college van B&W goed kunt samenwerken. Macht is geen doel op zich maar het is wel fijn als je aan de knoppen zit. Na de volgende raadsverkiezingen willen we als GroenLinks-PvdA in het stadsbestuur zitten.”
“ De democratie instandhouden is mensenwerk. ”
Op dit moment zit GroenLinks met zeven afgevaardigden in de raad en met twee wethouders in het college. De PvdA bezet vier raadszetels, maar zit niet in het dagelijks bestuur. Als de partijen in 2026 hun zetels behouden, is de gezamenlijke fractie waarschijnlijk de grootste in de raad. Judith en Margot hopen dat de partijen een factor van betekenis kunnen zijn bij de coalitievorming. Judith: “Hoe meer raadsleden, hoe beter je de macht kunt controleren. Je ziet dat ook in de Tweede Kamer waar GroenLinks-PvdA al groot is.”
“We zitten nu in Den Haag nog in de oppositie maar we doen meer dan alleen zeggen: we zijn het er niet mee eens. GroenLinks-PvdA neemt initiatieven, ook kleine, die veel betekenen voor mensen. Daar krijgen we meerderheden voor.” Margot: “In Zwolle hebben we zeker de ambitie om samen in het college te komen. Hoe groter de fractie, hoe beter de politiek die je kunt bedrijven. De rechtse invloeden op de politiek zullen mogelijk landelijk nog een tijd sterk blijven. Dan is het mooi dat je als linkse stad kunt laten zien dat er een alternatief is, dat linkse politiek wel realistisch is.”
GroenLinks en PvdA hebben in Zwolle gemeen dat ze de inwoners opzoeken in de buurten. Dat blijven ze doen in ‘groen-rode’ teams. Margot: “We gaan elke maand de wijken in. Dat is fundamenteel voor ons linkse verhaal. Beide partijen hielden zo altijd al contact met de samenleving. We trekken nu samen op, niet alleen in de gemeenteraad. Zwolle is de stad met de meeste vrijwilligers. Dit is een fijne stad waarin mensen op elkaar betrokken zijn. Ook jongere generaties haken aan.”
“ Veel mensen denken: ik ben mijn land aan het verliezen en dat laat ik niet gebeuren. ”
Hoewel de overgrote meerderheid van de leden voorstander is van samengaan, zijn er landelijk kleine groepen binnen zowel GroenLinks als de PvdA die niets voelen voor een fusie of de oprichting van een nieuwe linkse partij. Binnen de PvdA roeren zich bekende namen met de actie Rood Vooruit. Judith: “Bij de PvdA zijn de tegenstanders zichtbaarder dan bij GroenLinks omdat de mensen van Rood Vooruit de media beter weten te vinden - en andersom. Maar ook bij GroenLinks zijn er mensen die een samensmelting niet zien zitten.”
Margot: “Rood Vooruit is een beperkte beweging, maar we nemen ook dat geluid serieus. We hebben begrip voor hun zorgen.” Judith: “Toen hij begon waren niet alle GroenLinksers even blij met PvdA’er Frans Timmermans als partijleider en binnen onze donkergroene vleugel zijn er nog steeds leden die zeggen: ik wil niet in een partij zitten die in het kabinet Rutte 2 zoveel water in de wijn heeft gedaan, dus ik ga weg. Dat staat iedereen vrij, maar ook in een grotere partij kun je in de donkergroene vleugel actief blijven. Gelukkig komen er ook weer veel mensen terug - en er komen veel nieuwe leden bij.” Margot: “We blijven een ledenpartij. Het is juist goed als je vleugels hebt. We willen geen grote partij waarin alles eenheidsworst is. Dat zou ongezond zijn. Als je zorgen hebt, prima, maar blijf actief, haak niet af.”
“Natuurlijk moeten mensen hun partij als iets vertrouwds blijven ervaren, maar de cultuurschillen tussen de PvdA en GroenLinks zijn niet zo groot. In Zwolle stemde GroenLinks met handopsteken. Bij de PvdA klappen we. En ik maak geen kopietjes meer. Dat deden ze bij GroenLinks al niet want het is niet duurzaam. Oh ja, en we zingen de Internationale alleen nog op landelijke congressen.” Judith: “Het is een kwestie van over en weer van elkaar leren, aanpassen en een beetje inschikken.”
Margot: “Als ik doorvraag dan hoor ik dat sommige PvdA’ers bang zijn dat de nieuwe partij geen sociaaldemocratische partij meer zou zijn. Maar het is helemaal niet de bedoeling om dat niet meer te willen zijn. Natuurlijk moet je wel begrip opbrengen voor de bezwaren die geuit worden. Voor sommigen is het zelfstandig blijven een principekwestie. Maar niemand pleit voor een elitaire partij voor hoogopgeleiden.” De beeldvorming is hardnekkig. Judith: “Er zijn mensen die denken dat GroenLinks er alleen is voor veganistische grachtengordeltypes en Teslarijders en dat de PvdA er alleen is voor ‘echte’ arbeiders. Dat is natuurlijk niet zo.”
“We willen dat niemand buiten de boot valt. De vooroordelen over en weer neem je weg door elkaar te ontmoeten. Dat doen we in Zwolle in gezamenlijke ledenvergaderingen. Ik heb de laatste keer de zaal ingekeken en ik zag niet wie GroenLinkser of wie PvdA’er was. Bij de vragenronde hoorde ik dat ook niet. Natuurlijk hebben mensen partijtrots, zeker bij een partij die al zolang bestaat als de PvdA. Ik kan me voorstellen dat mensen bang zijn dat het minder rood of juist minder groen wordt. Daar moeten we als besturen een helder verhaal over hebben: samengaan heeft meerwaarde.”
Margot: “De bestaande partijen zijn een soort merken. GroenLinks is eigenaar van het groene verhaal, de PvdA van het rode verhaal. Beide verhalen brengen we nu bij elkaar en daar zal iedereen profijt van hebben. En dat kan prima want GroenLinks was ook al rood en de PvdA was ook al groen. Het is niet of-of maar en-en. Het is cruciaal dat we de leden betrekken bij het proces van samengaan. Door onze sterktes te combineren kun je genuanceerdere politiek bedrijven en die hebben we nodig in deze tijd.”
De voorzitters zijn ervan overtuigd dat het linkse verhaal over solidariteit steeds meer mensen zal aanspreken en ze zien een groei van de linkse beweging, ook lokaal. Judith: “Wat mij betreft komen er zo spoedig mogelijke landelijke verkiezingen. Als wij dan de grootste worden, voorzie ik een duidelijke koerswijziging. Met links aan de macht kunnen we het land echt anders inrichten en inkomens- en kansenongelijkheid bestrijden. We kunnen dan laten zien dat we wel solidair zijn met het mondiale zuiden en met toekomstige generaties die de effecten van klimaatverandering gaan voelen.”
Margot: “Als solidariteit je vertrekpunt is, dan ga je anders kijken naar de rol en de taken van de overheid, bijvoorbeeld op de terreinen wonen, zorg en onderwijs. Het moet gaan over de inhoud, over goed bestuur, over een land overeind houden waarin iedereen mee kan doen. Dat is de kracht van ons landelijke verkiezingsprogramma. Steeds meer mensen zien dat rechts geen alternatief is. Het huidige beleid is dramatisch slecht.” Judith: “Soms zegt iemand in Den Haag iets waar je een sprankje hoop van krijgt, maar de lat ligt zo onderhand in de kelder.”
“We zijn inmiddels gewend aan wanbeleid. We verwachten niets anders meer. We hijsen PVV-staatssecretaris Coenradie op het schild, maar ook haar beleid is verschrikkelijk. Het blijft een PVV’er. Wilders deed voor de verkiezingen wel of hij milder was, maar het is nog steeds de ‘minder Marokkanen’-meneer, die punten scoorde in een verkiezingsdebat met Timmermans door een mevrouw naar voren te halen die ‘meteen’ hulp nodig had. Nou, die mevrouw is nog steeds niet geholpen.”
Margot: “Kijk naar het beleid van mevrouw Faber. Daar is ook niemand bij gebaat. En de VVD. Dat lijkt nog een redelijke bestuurderspartij, maar ze hebben ook de klimaatdoelen geparkeerd. Ze bedrijven een leeg machtsspel.” Onder het huidige kabinet dreigen volgens Judith en Margot verworven rechten in de knel te komen. Margot: “Je ziet de kwetsbaarheid van heel veel zaken. Bijvoorbeeld vrouwenrechten. Je moet die rechten onderhouden en bewaken en vooral niet verwaarlozen.”
“Je kunt niet zeggen: dat hebben we ooit goed georganiseerd, dus daar hoeven we niet meer mee bezig te zijn. Je moet je staat ernaar inrichten. Linkse partijen moeten daarbij altijd beter hun best doen. Je ziet dat de democratie zelf op het spel gaat. De nood is aan de man. Wat er in Den Haag gebeurt gaat verder dan slechte politiek bedrijven: ze breken de democratische instituties af.”
Judith: “Hopelijk zijn we wakker geschud door wat er gebeurt met Oekraïne en wat Trump doet in de VS. Ik had niet verwacht dat het zo snel zou gaan. In Nederland werkt het politieke bestel gelukkig anders, maar het is wel een wake up call.” Margot: “Het is goed dat onze Kamerleden een steeds scherper en harder links geluid laten horen. We zijn misschien te lief geweest. Het is aan de grootste oppositiepartij om de norm te stellen, de lat hoger te leggen.”
Judith: “Ik heb het idee dat bij links de handschoenen zijn uitgegaan. Dat moet ook. We moeten genuanceerd blijven, maar ook verstandige besluiten nemen en dat is niet altijd leuk. Het gaat af en toe hard tegen hard tussen ministers en Kamerleden van de oppositie. Maar je moet in de gaten houden wie welke rol vervult. De minister moet plannen maken. Het Kamerlid moet controleren. Er zitten vast wel intelligente mensen in het kabinet Schoof, maar ze hebben geen van allen een moreel kompas. Ik denk dat een aantal ministers misschien ook welwillend is, maar wie niet capabel is, moet wegwezen.”
Margot: “Ik zie alleen maar korte termijnperspectieven waarmee de coalitiepartijen hun achterban bedienen. Laat het dan maar links zijn dat het lange termijnperspectief biedt. Mensen associëren links met een opgeheven vingertje maar je kunt ook links zijn zonder dat vingertje. Ik denk dat het linkse verhaal over zorg en wonen bijvoorbeeld echt een breed publiek aanspreekt. Mensen zien ook wat er misgaat met het klimaat. Als je bezig bent met je zomervakantie dan denk je toch: waar verwachten ze bosbranden of extreem weer?”
“Het klimaat zit echt wel bij veel mensen in hun belevingswereld, maar ze denken ook: moet ik er in mijn eentje voor opdraaien? We moeten dit toch met zijn allen aanpakken. Saamhorigheid moet het vertrekpunt zijn, niet de individuele verantwoordelijkheid.” Judith: “We hebben veel te lang grote bedrijven de hand boven het hoofd gehouden. Een beter milieu begint niet bij jezelf maar bij een systeemverandering. Het is logisch dat mensen zeggen: waarom zou ik in actie moeten komen terwijl de overheid dat niet doet.”
De landelijke overheid gaat in 2026 flink bezuinigen op de gemeenten. Er wordt gesproken over een ‘ravijnjaar’. De verwachting is dat het in Zwolle wel meevalt omdat het stadsbestuur al rekening houdt met een terugloop van de middelen. Judith: “We moeten de stad leefbaar houden voor iedereen, ook voor mensen met een dunne portemonnee. Ik hoop dat in Zwolle over een jaar niemand de term ravijnjaar heeft gehoord.” Margot: “Zwolle moet in de meest brede zin een toegankelijke stad voor iedereen blijven. Maar het behouden van brede welvaart en welzijn is zeker een opgave.”
GroenLinks en PvdA verwachten in Zwolle gezamenlijk meer te kunnen bereiken dan ieder apart. Judith: “Hoewel we twee sterke partijen zijn, willen we graag samen verder. Vanuit kracht, niet omdat we geen keus hebben.” Bij elkaar opgeteld hebben de partijen in Zwolle circa duizend leden. Judith: “Dat is een grote vijver om in te vissen. En sommige goede vissen springen uit zichzelf al in ons netje. We zien veel enthousiasme in de stad. Veel mensen overwegen zich te kandideren voor de gemeenteraad.”
Margot: “We hebben ook al goede commissies. Veel Zwollenaren zien dat wij een beweging zijn die gaat over inhoud. Ze komen in beweging omdat ze net als wij vinden dat het anders moet en kan. Mensen willen op een concrete manier aan politiek bijdragen, dus laat ze vooral lid worden.” Judith: “Velen denken: ik ben mijn land aan het verliezen en dat laat ik niet gebeuren. Ze zeggen: nou is het klaar, de beuk erin. Dat geldt ook voor jonge mensen die zijn opgegroeid in het neoliberale tijdperk van Rutte.”
“ We zien veel enthousiasme in de stad. Veel mensen overwegen zich te kandideren voor de gemeenteraad. ”
Margot: “We zijn nu vooral consumenten en we moeten weer uitvinden wat het is een burger te zijn. Dat vraagt om actieve betrokkenheid. De democratie instandhouden is mensenwerk. Instituten blijven niet vanzelf overeind staan.” Judith: “Voor lokale afdelingen ligt daar ook een grote taak. In Zwolle kun je overal zien wat de gemeente voor je doet en de volgende dag belt er iemand van GroenLinks-PvdA aan die vraagt hoe het gaat in je buurt. Lokale politiek hangt af van vrijwilligers die er – vaak onzichtbaar - heel veel tijd in steken. Zonder vrijwilligers waren er geen politieke partijen in Zwolle.”
Margot: “Ook wij als voorzitters krijgen niet betaald. We hebben geen grote partijkantoren, ook landelijk niet. Een gezonde democratie is gebouwd op vrijwilligers. Dat hebben veel mensen niet door. In de tijd voor het neoliberalisme hadden we veel meer leden dan nu. Velen hebben nu een consumentenhouding. Dan zeggen ze na de verkiezingen: ik heb mijn burgerplicht weer gedaan en daarna doen ze vier jaar niets. Ze realiseren zich niet dat het allemaal niet zo vrijblijvend is. Ik heb zelf gekozen om lid van een politieke partij te worden om mijn vrijheid en onafhankelijkheid te bewaken.”
Judith en Margot vinden dat GroenLinks-PvdA een stevige vuist moet maken tegen radicaalrechts, maar volgens Judith hoeft het gevecht niet per se in Zwolle te worden gevoerd. “In Zwolle speelt radicaalrechts niet zo’n grote rol. Maar ook al is dit misschien niet de plek om strijd te voeren, we kunnen hier wel mensen opleiden om extreemrechts in Den Haag een kopje kleiner te maken.” Margot: “Je kunt hier ook gerust onze verkiezingsaffiches ophangen. In andere steden is dat soms anders. Zwolle is best een lieve stad.”
Judith en Margot maken zich wel grote zorgen over de opkomst van extreemrechts in Amerika en Europa. Margot: “Je ziet wat er gebeurt als alles om één sterke man draait. Daarom is het goed dat GroenLinks-PvdA een brede beweging is die niet alleen hangt aan Timmermans. Tegenover een ‘sterke man’ moet je het collectief stellen. Je mag niet achteroverleunen. Gelukkig komen er tegenbewegingen op gang, ook in de VS.”
Judith: “In de VS is de omslag heel snel gegaan. Hier moet rechts meerderheden verwerven in het parlement. Radicaalrechts is ook hier verwerpelijk, maar het is ook gestuntel door totaal incapabele types. Daar boffen we mee. Als ze capabel waren, moesten we misschien wel vaker massaal de straat op. Maar ik vind het verkeerd dat we met popcorn op schoot zitten te kijken naar Faber.”
“Veel mensen popelen om naar de stembus te gaan. Ik geef nu vijftien jaar les over dystopieën, maar heb nog nooit zoveel leerlingen gehad die zeggen: van welk jaar is dit boek, want het is wel heel herkenbaar.” Margot: “Ik geef les over oligarchieën en dat onderwerp is ook opeens actueel. Ik hoop zo dat mensen aanhaken en daar heb ik wel vertrouwen in. De tegenbeweging zal groot zijn.” Judith: “We krijgen geen dictator in Nederland maar te veel mensen steunen de macht. Ze zouden moeten kiezen voor solidariteit.”